گیربکس چیست؟
گیربکس(transmission)، یکی از اصلی ترین بخش های خودرو است که به انتقال قدرت از پیشرانه به چرخ ها با استفاده از نسبت های دنده متفاوت کمک می کند. این قطعه معمولاً بین پیشرانه و چرخ ها نصب می شود و از چندین چرخ‌دنده، شفت و یاتاقان تشکیل شده است. این قطعه از طریق کلاچ به میل لنگ پیشرانه متصل می شود و باعث شده تا پیشرانه و گیربکس در زمان تعویض دنده ها به‌صورت موقتی، غیر درگیر شوند. هدف اصلی این قطعه، رساندن میزان مطلوبی از قدرت و گشتاور به چرخ ها در سرعت های متفاوت است تا خودرو بهترین عملکرد را داشته باشد.
علایم خرابی و تعمیر گیربکس
همان طور که می دانید، گیربکس از قطعاتی به‌هم پیوسته تشکیل شده است که عملکردشان به هم وابسته است. سازوکار این قطعه به گونه ای است که اگر هر قسمت از آن دچار خرابی شود، کل سیستم را با مشکل مواجه خواهد کرد. به همین دلیل نیاز است تا با علائم خرابی گیربکس آشنا شوید و به موقع برای تعمیر آن اقدام نمایید.
- شنیدن صداهای غیرعادی
یکی از نشانه‌های خرابی گیربکس، شنیدن صداهای غیرمعمول به ویژه هنگام تعویض دنده است. یک جعبه دنده اتوماتیک معیوب، صداهای ناله مانند یا وِزوِز ایجاد می کند، در حالی که جعبه دنده دستی، صداهای خشن تری تولید می کند. این صداها همچنین ممکن است نشان دهنده مشکلات موتور، اکسل (محور) خودرو یا اگزوز باشند، بنابراین بایستی خودرو خود را بررسی کنید تا مشکل مشخص شود.
- اختلال در تعویض دنده
مشکل در تعویض دنده می تواند به دلایل مختلفی از جمله؛ گرفتگی فیلتر گیربکس، استفاده از مایع بدون استاندارد و خراب شدن سنسورها یا شیر برقی گیربکس، ایجاد شود. در خودروهایی که دارای جعبه دنده اتوماتیک هستند، ممکن است هنگام تعویض دنده از حالت درایو به پارک، تاخیری در زمان جا افتادن دنده وجود داشته باشد. در خودروهای با گیربکس دستی، با تعویض دنده، دور موتور خودرو بالا می رود، اما خودروی شما شتاب نمی گیرد.
- احساس بوی سوختگی از خودرو
اگر بویی مانند لاستیک سوخته یا دود از موتور خودرو استشمام می کنید، نشان‌دهنده وجود مشکل در گیربکس خودرو است. معمولا این مشکل به دلیل نشت روغن جعبه دنده یا کم شدن مقدار آن رخ می دهد؛ زیرا وقتی سطح مایع این قطعه پایین می آید، منجر به اصطکاک روی دنده ها شده و گرم شدن بیش از حد و آتش گرفتن آن را به‌دنبال دارد. از این‌رو، بوی تند و منحصر به فردی، شبیه به سوختن لاستیک از آن به مشامتان می رسد.
- تاخیر در عملکرد گیربکس
اگر در هنگام دنده عوض کردن، گیربکس کمی تاخیر دارد و به خوبی واکنش نشان نمی دهد، به معنای وجود مشکل در این قطعه است. تاخیر در عملکرد جعبه دنده اغلب به‌دلیل نشت یا آلودگی روغن، نگهداری نادرست و یا نفوذ ناخواسته آب در قطعات آن رخ می دهد. اگر به موقع این مشکل را برطرف نکنید، احتمال دارد با گرمای بیش از حد به قطعات داخلی گیربکس آسیب وارد شود.
- نشت مایع گیربکس از زیر ماشین
اگر در تعویض دنده با مشکل مواجه شده اید، حتما زیر خودروی خود را چک کنید. برای این کار می توانید چند تکه مقوا را زیر خودروی خود در محلی که آن را پارک می کنید، قرار دهید. سپس، مقوا را بیرون بکشید و نشت مایعات را مشاهده نمایید. در صورت وجود لکه های قرمز روی مقوا، روغن گیربکس نشتی دارد.
- روشن شدن چراغ‌های چک ماشین
چراغ هشدار، لرزش‌های جزئی و غیرعادی که شما متوجه آن ها نیستید را می‌تواند تشخیص دهد. بنابراین روشن شدن چراغ چک ماشین اغلب نشانه صریحی از وجود مشکل در خودرو است و هرگز نباید از آن چشم پوشی نمود. این مسئله به موتور و اجزای آن ارتباط دارد و معمولا اولین چیزی که باید بررسی نمایید، گیربکس است.
- عملکرد نادرست پدال کلاچ
یکی دیگر از نشانه های خرابی گیربکس این است که کلاچ به راحتی آزاد نمی شود و در زمان گرفتن کلاچ مجبورید پای خود را زیاد از حد بالا یا پایین ببرید. این مشکل، اغلب به‌دلیل تنظیم نبودن سیستم عملکرد کلاچ نظیر؛ سیم یا صفحه کلاچ اتفاق می افتد. اگر کلاچ زیاد پایین است، دلیل آن می تواند ناشی از نشتی مایع هیدرولیک یا نقص در اتصالات سیستم هیدرولیکی باشد که عملکرد صحیح کلاچ به آن بستگی دارد، اما اگر کلاچ بیش از حد بالاست، دلیل آن ممکن است دیسک یا صفحه کلاچ فرسوده باشد که نیاز به تعویض دارد.
- ایجاد سر و صدا و لرزش در حالت خلاص
اگر ماشین در حالت خلاص، دچار لرزش شود یا صدا ایجاد کند، معمولا نشانه وجود مشکل در جعبه دنده است که این مشکل، می تواند ناشی از کم شدن سطح روغن یا آسیب رسیدن به چرخ‌دنده ها و قطعات داخلی گیربکس باشد.
- بالا رفتن دور موتور و لرزش ماشین
اگر خودروی شما در سرعت ۸۰ به بالا دچار لرزش هایی شود، می توان گفت که اجزای داخلی سیستم گیربکس دچار ساییدگی شده است. با فرسودگی قطعات داخلی یا کاهش سطح روغن، بخش های مختلف گیربکس روی هم ساییده شده و اصطکاک زیادی به‌وجود می آید. به همین دلیل دور موتور بالا رفته و ماشین دچار لرزش می شود.
- حرکت نکردن خودرو روی دنده
اگر ماشین را روی دنده یک قرار می‌دهید اما حرکت نمی کند؛ این مشکل ناشی از کاهش سطح روغن گیربکس است که به‌دلیل نشت روغن، عدم تعویض به موقع روغن یا شکستن دریچه مخصوص آن، به وجود می آید.
- کاهش قدرت خودرو
اگر موتور خودرویتان به‌درستی کار می کند اما ماشین قدرت کافی ندارد، این مشکل ممکن است به دلیل از کار افتادن قطعات داخلی سیستم یا نشتی روغن یا داغ شدن بیش از حد گیربکس باشد. وقتی جعبه دنده داغ می کند؛ یعنی روغن به قسمت‌های داخلی آن نمی رسد. در نتیجه، باعث می شود که گیربکس آسیب ببیند.
- لغزیدن دنده
لغزش دنده، زمانی اتفاق می افتد که دنده به طور خودکار از جای خود خارج شده و به حالت خلاص در می آید. بیرون پریدن دنده، باعث می شود که ماشین شما ناگهان از حرکت بایستد یا به سمت جلو حرکت کند و ایمنی سرنشینان خودرو را به خطر بیندازد. این مسئله در جعبه دنده های دستی به خاطر فرسوده بودن کلاچ و در گیربکس اتوماتیک به علت سایش و پارگی قسمت های مختلف مانند؛ صفحات کلاچ، دنده ها یا شل بودن بلبرینگ های سر و ته گیربکس ایجاد می شود.
سخن آخر
آشنایی با مشکلات رایج گیربکس به شما کمک می کند تا مشکلات خودرو خود را زودتر تشخیص دهید و احتمالاً در هزینه خود صرفه جویی کنید. با این حال، جعبه دنده های خودرو دارای مدل های متفاوتی هستند، بنابراین هنگامی که مشکل احتمالی گیربکس خودرو را پیدا کردید، برای عیب یابی آن اقدام نمایید.